به گزارش بیداربورس، ارتباط بازار بدهی و بازار سرمایه یکی از مسایل مطرحِ این روزها بین سرمایه‌گذاران است؛ به طوریکه گاه عده‌ای ریزش‌های بازارسرمایه را ناشی از جریانات موجود در بازار بدهی از جمله فروش اوراق دولتی در بورس و نیز عملیات بازار باز می‌دانند.

این در حالی است که کارشناسان معتقدند، با توجه به متفاوت بودن بازیگران دو بازار سهام و بازار بدهی و ظرفیت مجزایی که برای خرید اوراق دولتی توسط صندوق‌های درآمد ثابت درنظر گرفته می‌شود، مرتبط دانستن فروش اوراق دولتی در بازار به روند بازار، تحلیل دقیق و درستی نیست.

به بیانی دیگر، بازیگران بازار اوراق بدهی و بازار سهام متفاوت هستند و ریسک‌پذیری متفاوتی دارند به این شکل که معمولاً افرادی که نسبت به خرید سهام اقدام می‌کنند با توجه به درآمد ثابت بودن این ابزار، معمولاً سرمایه‌گذاران پرریسک بازار سهام علاقه و گرایشی برای خرید این دست از اوراق ندارند.

بازار بدهی و سهام؛ دو بازار با بازیگرانی متفاوت

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری سامان مجد، گفت: بازار بدهی بازاری است که در آن انواع اوراق بدهی و یا اوراق تامین مالی با سررسیدهای مختلف معامله می‌شود. خاستگاه این بازار انتشار اوراق تامین مالی برای بخش‌های اقتصادی چون دولت، شهرداری‌ها و شرکت‌ها است.

محمد مهدی مومن زاده بازار بدهی را کمکی برای بازار سهام و سهامداران این بازار دانست و افزود: انواع سهام بازارهای مختلف بورس و فرابورس روی میز انتخاب یک معامله‌گر است که سرمایه‌گذار می تواند از بین آنها گزینه مناسب سرمایه‌گذاری را انتخاب کند. در این فرآیند بازار بدهی می‌تواند بخشی از انتخاب یک سرمایه‌گذار در سبد سرمایه‌گذاری‌اش قلمداد شود.

وی توضیح داد: درواقع بازار بدهی گزینه‌های سرمایه‌گذاری ما را متنوع‌تر و متعددتر می‌کند و در شرایطی که بازار سهام وارد فاز نزولی می‌شود، بازار بدهی می‌تواند بازدهی خوبی را برای سرمایه گذاران فراهم کند.

این کارشناس بازار سرمایه دلیل دیگری که نباید فعالان بازار این دو گزاره یعنی روند نزولی بازار و فروش اوراق دولتی را مربوط بدانند نوع ظرفیتی دانست که صندوق‌های درآمد ثابت برای خرید اوراق صرف می‌کنند. به گفته او؛ ظرفیتی که این صندوق‌ها برای خرید اوراق مورد استفاده قرار می‌دهند، ارتباطی با ظرفیت بازار سهام ندارد و نمی‌تواند تاثیری بر سهام داشته باشد.

صندوق‌های با درآمد ثابت، مشتری اصلی اوراق دولتی

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری سامان مجد در توضیح بیشتر این نکته گفت: در بازار سرمایه، مشتری اصلی اوراق دولتی صندوق‌های با درآمد ثابت هستند که به دو طریق نسبت به خرید این اوراق اقدام می‌کنند. نخست جایگزینی اوراق جدید با اوراق سررسید شده، دوم استفاده از ظرفیت افزایش حجم صندوق‌ها. بدین صورت که صندوق‌های با درآمد ثابت، وقتی اوراقشان سررسید می‌شود، به جای اوراق قبلی، اوراق جدید خریده و جایگزین می‌کنند و یا با افزایش ظرفیتشان، از این ظرفیت جدید برای خرید اوراق استفاده می‌کنند.

مومن زاده یادآورد شد: به‌ طور میانگین طی سال‌های گذشته هم‌زمان با رشد نقدینگی، ۸ درصد از این نقدینگی به سمت صندوق‌های درآمد ثابت روانه شده است که ۴۰ درصد از این منابع جدید نیز به اوراق دولتی اختصاص یافته است؛ به بیانی دیگر صندوق‌های با درآمد ثابت که در بازار سرمایه مشتری اصلی اوراق دولت هستند یا این اوراق را به صورت جایگزین کردن اوراق جدید با اوراقی که سررسید می‌شوند خریداری کرده‌اند یا رشد صندوق‌ها بر اساس رشد نقدینگی، ظرفیت جدیدی را ایجاد کرده که بخشی از این ظرفیت جدید طبق حدنصاب‌هایی که بورس تعیین کرده به اوراق، اختصاص داده شده است.

وی افزود: بر این اساس در طول چند سال گذشته که در حدود ۸ درصد نقدینگی به سمت صندوق‌های درآمد ثابت آمده، بخشی از این ۸ درصد به اوراق دولتی تبدیل شده است. یعنی وقتی اوراق در بازار به فروش می‌رسد ظرفیت‌هایی که برای خرید این اوراق استفاده می‌شود مربوط به همین بازار یعنی بازار اوراق بدهی است و ارتباطی به ظرفیت بازار سهام ندارد.

بازار بدهی، کمک حال بازار سرمایه

در همین راستا مدیرعامل شرکت دارایی مرکزی نیز گفت: انتشار اوراق، توسط دولت به همراه بهره‌گرفتن مناسب از عملیات بازار باز، کاهش نرخ بهره بین بانکی، کاهش نرخ تأمین مالی دولت را به دنبال دارد که این امر بر بازار سهام تأثیر مثبت می‌گذارد.

علی بیگ‌زاده با اشاره بر اینکه توسعه بازار بدهی یکی از الزامات توسعه پایدار بازار سرمایه کشور است، اذعان کرد: در این سال‌ها شاهد اقدامات مهم توسعه‌ای در این رابطه بوده‌ایم. انتشار اوراق بر مبنای رتبه اعتباری و طراحی انواع اوراق منطبق با نیازهای تأمین مالی هر صنعت، از جمله این موارد هستند.

مدیر سابق بازار اولیه فرابورس ایران، در پاسخ به این پرسش که «آیا انتشار اوراق دولتی بر وضعیت بازار سهام اثر منفی می‌گذارد»، گفت: اصولا بازیگران بازار اوراق و بازار سهام از لحاظ ریسک‌پذیری متفاوت هستند. بنابراین، انتشار اوراق بهادار و سهام و همچنین رونق یکی نمی‌تواند عامل رکود و کسادی در بازار دیگر شود. از طرف دیگر، مشتری اوراق بدهی، صندوق‌های با درآمد ثابت هستند که با توجه به رسالت وجودی این صندوق‌ها، میزان و حدود فعالیت آنها در بازار مشخص و تعریف شده است، بنابراین، از این منظر نیز اختلالی در عملکرد هر دو بازار رخ نمی‌دهد.

وی با اشاره به تأثیر مثبت عملیات بازار باز بر بازار سهام، خاطرنشان کرد: اگر بانک مرکزی از ابزار سیاست بازار باز و انتشار اوراق به نحوه مناسب استفاده کند، کاهش نرخ بین بانکی می‌تواند از نرخ تأمین مالی دولت بکاهد و در نتیجه این امر، تاثیر مثبتی بر وضعیت بازار سهام می‌گذارد.

به گفته این فعال بازار سرمایه، اقتصاد کشور در همه ارکان خود نیازمند شفافیت است؛ انتشار اوراق به شفافیت و نظم‌بخشی بدهی‌های دولت می‌انجامد. بی‌تردید، انتشار اوراق بدهی و بهره گرفتن دولت از ساختار شفاف بازار سرمایه، نظارت بخش‌های مختلف بر مبلغ و نرخ‌های تأمین مالی دولت را امکان‌پذیر می‌کند.

بیگ‌زاده تصریح کرد: البته دولت نیز در انجام تعهدات خود در رابطه با پرداخت اصل و فرع اوراق، بسیار دقیق و به موقع عمل کرده که این موضوع در افزایش اعتماد بازیگران عرصه اوراق نقش به‌سزایی داشته است.

سرمایه‌گذاری در بازار بدهی، بازار سرمایه را کساد نمی‌کند

معاون ‌اقتصادی سازمان تأمین اجتماعی (ساتا) نیز دو نکته را در رابطه با بازارسرمایه و بازار بدهی حائز اهمیت دانست و افزود: نکته اول نسبت بازار اوراق بدهی به کل بازار بدهی است؛ به طوریکه با توجه به آمار منتشره رسمی می‌دانیم در اکثر کشورها این نسبت حدود ۵۰ درصد تا ۹۰ درصد قرار دارد و به عبارت دیگر اندازه بازار اوراق بدهی از بازار تسهیلات بانکی بسیار بزرگ‌تر است.

بابک ابراهیمی، ادامه داد: این موضوع در حالی است که مانده تسهیلات بانکی در پایان اسفند ماه ۱۳۹۹ در حدود ۲۸۰۰ هزارمیلیارد تومان تخمین زده می‌شود و در طرف مقابل ارزش اسمی بازار اوراق بدهی در پایان اسفند۹۹ حدود ۳۶۷ هزارمیلیارد تومان بوده است. بنابراین، با مقایسه این دو مورد کامل مشهود است که بازار اوراق بدهی ایران تا رسیدن به میانگین‌های جهانی، هنوز راه زیادی در پیش دارد زیرا این نسبت در ایران فقط ۱۳درصد است، در حالیکه در ابعاد جهانی بازار اوراق بدهی حدود دو برابر مانده تسهیلات بانکی است.

وی تصریح کرد: بازار اوراق تامین مالی، ظرفیت بسیار زیادی برای رشد دارد، زیرا طی سال‌های اخیر، توسعه قابل ملاحظه‌ای در این بازار ایجاد شده است، به طوری که ارزش بازار اوراق در ابتدای سال ۱۳۹۲ تنها حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان بوده و از آن زمان تا سال ۱۴۰۰ به بیش از ٢٤٠ برابر رسیده و رشد کرده است.

این کارشناس بازارسرمایه، بازار بدهی و بازار سهام را دو ابزار مالی عنوان کرد که رقیب یکدیگر نیستند و افزود: دیدگاه اشتباهی وجود دارد که اگر تمایل سرمایه‌گذار به سمت بازار بدهی افزایش یابد، بازار سهام از رونق می‌افتد که این فرضیه کاملاً اشتباه است. نکته کلیدی در این میان آن است که در واقع تنظیم‌کننده ارتباط این دو، نرخ سود است و تنظیم‌گری نرخ سود در دست بانک مرکزی است. در این میان، خواسته بازار سرمایه از بانک مرکزی این است که علمیات بازار باز را به نحوی در بازار اوراق بدهی اجرا کند که نرخ سود اوراق موجب کاهش جذابیت نرخ‌ها در بازار سرمایه نشود.

توسعه اقتصادی در گرو همکاری بازار پول و بازارسرمایه

معاون ‌اقتصادی سازمان تأمین اجتماعی ادامه داد: به عبارت دیگر اگر بانک مرکزی سیاست انبساطی را در پیش بگیرد و تامین مالی را در بخش عمومی، بخش خصوصی و شهرداری‌ها تسهیل کند، به طوری طبیعی به سمت کاهش نرخ بهره خواهیم رفت و در همین راستا نرخ سود اوراق و نرخ سود سپرده‌ها نیز کاهش یافته و در نهایت باعث کاهش نرخ سود انتظاری در همه بازارها می‌شود.

وی افزود: با کاهش نرخ سود مورد انتظار، بازار برخی دارایی‌ها همچون مسکن و خودرو و ارز به ثبات رسیده و برخی بازارها مثل بازار سهام با رشد مواجه می‌شوند؛ البته این نگاه، نگاهی حذفی نیست، زیرا بازار بدهی و بازار سهام باید در کنار هم رشد کنند و با هم توسعه پیدا کنند.

ابراهیمی در پایان تاکید کرد: این دو بازار رقیب یکدیگر نیستند و رقابت‌اندازی میان بازار پول و بازار سرمایه، می‌تواند اقتصاد را زمین بزند، این در حالی است که همراهی و همکاری این دو بازار اصلی در تأمین مالی صنایع مختلف، می‌تواند منجر به رشد اقتصادی کشور و بهره‌مندی این نظام در کشور ‌شود.