رحمان آراسته مدیر بازار مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران مزایای استفاده از ابزارهای مشتقه در اقتصاد را تشریح کرد و به بیدار بورس گفت: دغدغه‌های تولید، نوسانات قیمت و مشکلات مربوط به قیمت‌گذاری را می‌توانیم با استفاده از بازار مشتقه برطرف کنیم.

وی افزود: بازار مشتقه چند ده سال است که در دنیا تاسیس شده و بورس کالای شیگاگو اولین بورسی بود که ابتدا ابزار فوروارد را راه اندازی کرد و سپس به فیوچرز رسید و به تدریج ابزارهای دیگر را توسعه داد؛ آنها نیز با مشکلاتی نظیر قیمت‌گذاری و نوسانات قیمت‌ها درگیر بودند ولی خیلی ساده مشکلات آنها با ابزارهای مشتقه برطرف شد زیرا با استفاده از این بازار، قدرت پیش بینی فعالان بازار زیاد شد و این ابزار، مدیریت ریسک را در بین فعالان بازارها تقویت کرد.

** کمک بازار مشتقه به صنعت خودروسازی

وی ادامه داد: به عنوان مثال بازار مشتقه می‌تواند به صنعت خودروسازی کمک موثری کند به طوری که نیازی نیست حتما بازار آتی خودرو راه اندازی شود بلکه به دلیل رابطه مستقیم قیمت فولاد با قطعه ساز، می‌توانیم قرارداد آتی و اختیار معامله فولاد را راه اندازی کنیم تا قطعه ساز که به دلیل نوسانات زیاد قیمت و تورم مجبور است محصولات خود را گران کند، به سادگی از ابزاری به نام آتی یا فیوچرز به منظور پوشش ریسک و پیش‌بینی پذیر شدن قیمت‌ها استفاده کند.

این کارشناس بازارهای مشتقه افزود: بنابراین قطعه‌ساز یا تولید کننده‌ای که دغدغه پیش‌بینی قیمت را دارد کافی است در سمت خریدار فولاد باشد و برای چند ماه آینده ریسک نوسانات قیمت را پوشش دهد.

آراسته اضافه کرد: همچنین تولید کننده‌ای که محصول کشاورزی تولید می‌کند و چند ماه دیگر وقت برداشت محصول است و نگران نوسانات قیمت است، می‌تواند با وارد شدن به معاملات آپشن، اختیار فروش را خریداری کرده و خود را بیمه کند و اگر در زمان سر رسید قیمت بورس مناسب باشد از اختیارش استفاده کرده و آن را بفروشد.

وی در پاسخ به این سوال که افراد حقیقی چطور می‌توانند از این بازار استفاده کنند؟ توضیح داد: در چند وقت اخیر بحث بازار مشتقه در بازار سرمایه داغ شده است به طوری که در سهام آپشن و در کالا فیوچرز طلا، زعفران، نقره و شمش رونق گرفته و حتی اختیار معامله نیز روی فیوچرزها راه اندازی شده است.

** توقف قیمت‌گذاری با استفاده از بازارهای مالی و مشتقه

به گفته مدیر بازار مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران، مشکل عمده ما در کشور قیمت‌گذاری است، قیمت‌گذاری پاشنه آشیل توسعه اقتصاد کشور بوده و تا زمانیکه قیمت‌گذاری وجود داشته باشد، انگیزه‌ای برای رشد سرمایه‌گذاری در تولید شکل نمی‌گیرد؛ لذا باید قیمت گذاری دستوری در محصولات مختلف به خصوص کالاهای کشاورزی متوقف شود و تنها راه بهینه این اتفاق، استفاده از بازارهای مالی و مشتقه است.

وی تاکید کرد: باید بازار مشتقات قوی در حوزه بازار کالا داشته باشیم تا صادرکننده و وارد کننده دغدغه نوسانات دلار را نداشته باشند زیرا نوسانات در همه جای دنیا وجود دارد ولی ابزار مناسب با آن نیز موجود است و فعال اقتصادی به دلیل آشنایی با ابزارهای مالی نگران لطمه دیدن از نوسانات نیست.

** امکان ۲۴ ساعته شدن معاملات بورس کالا وجود دارد

وی تصریح کرد: البته طی ۱۰ سال اخیر اتفاقات خوبی در بازار سرمایه و در حوزه بازار مالی و مشتقه صورت گرفته و زیرساخت‌ها بسیار تقویت شده است به طوری که در بورس کالا، زیرساخت ها طوری طراحی شده است که امکان ۲۴ ساعته شدن معاملات وجود دارد و هر ۱۰ دقیقه تسویه لحظه‌ای قراردادهای آتی صورت می‌گیرد تا مشتری امکان برررسی وضعیت حساب‌اش را داشته باشد؛ این اتفاق خوبی است که باید از این فرصت استفاده کنیم زیرا تنها بازار رسمی کشور که پنجشنبه باز است بازار مشتقات کالا است که معامله گران از ساعت ۱۰تا ۱۵ می‌توانند معامله کنند.

وی به صندوق‌های کالایی بورس کالا اشاره کرد و گفت: استقبال مردم از صندوق‌های کالایی طلا و اعتماد آنها به این صندوق‌ها به گونه‌ای است که در آخرین پذیره نویسی که در صندوق طلا صورت گرفت در کمتر از ۱۰ ثانیه کل پذیره نویسی انجام شد لذا مردم به این بازارها اطمینان دارند و باید از این فرصت استفاده کنیم.

** برنامه ویژه در حوزه محصولات کشاورزی

وی یاد آور شد: متاسفانه چند سال قبل اتفاقاتی رخ داد که موجب توقف قرارداد آتی سکه شد اما ما بازار مشتقه را متوقف نکرده و مشتقه را روی طلا، شمش، زعفران و نقره راه اندازی کردیم و در آینده نیز در محصولاتی مانند سیمان و صندوق‌های کشاورزی وارد می‌شویم و برنامه ویژه‌ای برای استفاده از این ابزار در محصولات کشاورزی داریم به طوری که صندوق‌های کالایی جدید و صندوق پسته راه اندازی می‌شود و باید از این ظرفیت استفاده کنیم.

آراسته عنوان کرد: خوشبختانه دید سیاست گذاران و دولت نسبت به بازار مشتقه بورس کالا بسیار مثبت است به طوری که در دو ماه اخیر معاملات گواهی سپرده و قرارداد آتی شمش طلا با حضور معاون اول رئیس جمهور و وزیر اقتصاد و تاکید آن ها بر توسعه ابزارهای مالی راه اندازی شد.

او افزود: معاملات گواهی سپرده و آتی شمش طلا، اتفاق مبارکی است که به مرور دغدغه خرید طلا به صورت فیزیکی را کاملا از بین می‌برد زیرا زنجیره‌ای از ابزارهای مالی در بورس کالا وجود دارد و افراد می‌توانند در بازار گواهی سپرده، معادل یک دهم گرم شمش و در بازار آتی یک گرم شمش طلا را خریداری کنند.

به گفته‌ی آراسته، با ابزارهای مشتقه تمام دغدغه فعالان بازار و مشکلات حوزه قیمتی فولاد، پتروشیمی‌ها و سیمانی‌ها و همچنین مشکلات صنعت ساختمان برطرف می‌شود چون تولید کننده با استفاده از این ابزار می‌تواند ریسک ناشی از نوسانات قیمتی را پوشش دهد و خریدار و مصرف کننده نیز با این ابزارها دغدغه افزایش قیمت نخواهند داشت؛ این رویه شفاف و هدفمند می‌تواند کمک شایانی به پیش‌بینی پذیری اقتصاد کشور کند.

وی در پایان عنوان کرد: حجم معاملات مشتقه در جهان از تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرفته نیز بالاتر است زیرا آن‌ها از همه ظرفیت‌ها و فرصت‌های جذاب بازار مشتقه استفاده می کنند و امیدوارم روند توسعه بازار مشتقه در کشور ادامه یابد که البته برای استفاده بهینه از این بازار حمایت سیاست گذاران نیاز است.