به گزارش بیدار بورس، معاونت مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، طی گزارشی به معرفی و نحوه محاسبه شاخص تولید، فروش و قیمت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس پرداخته است.
در خلاصه این پژوهش آمده است: تحلیل روند رشد بخش صنعت از جنبه‌های مختلف، عاملی کلیدی در تحلیل های خرد و کلان اقتصادی و یکی از ارکان تصمیم‌گیری در حوزه اقتصاد است. در حال حاضر، شاخص تولید صنعت توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران با تواتر فصلی و همچنین شاخص قیمت صنعت به طور فصلی توسط مرکز آمار و ماهیانه توسط بانک مرکزی، منتشر می شود.
با این حال تاکنون هیچ یک از نهادهای آماری اقدامی در جهت انتشار شاخص فروش صنعت انجام نداده اند. از طرفی، آمارهای تولید و قیمت نیز چندین ضعف اساسی دارد که مهم ترین ضعف این آمارها وقفه سه ماهه در انتشار داده ها و بعضاً متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهیانه است.

هدف از پژوهش
این گزارش به عنوان گزارش پشتیبان «پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران، بخش صنعت و معدن» (شاخص تولید، فروش و قیمت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس) آماده شده است که هدف اصلی آن ارائه یک روش قابل قبول برای محاسبه شاخص صنعت بر اساس استانداردهای بین المللی است.
روش مورد استفاده در این گزارش، محاسبه شاخص تولید، فروش و قیمت بر حسب معیار «لاسپیرز» و «پاشه» و ایجاد شاخص «فیشر» از میانگین هندسی دو شاخص «لاسپیرز» و «پاشه» است؛ در نهایت جهت ایجاد شاخص کل، شاخص تولید، فروش و قیمت هر صنعت در ضریب اهمیت آن صنعت (ارزش افزوده ناخالص در سال پایه یا سال مورد نظر) ضرب می‌شود.
بنابر این گزارش، مقایسه شاخص تولید صنعت محاسبه شده ازسوی مرکز پژوهش های مجلس با آمار نهادهای آماری نشان از هم حرکتی قابل توجه این شاخص با شاخص های تولید شده توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران دارد.
این موضوع حتی در سطح زیربخش ها نیز مشهود است. انتظار می رود ارائه این شاخص بتواند به عنوان جایگزینی نزدیک از شاخص های صنعت بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، تحلیل های به‌روزتری در اختیار نمایندگان مجلس و سایر سیاستگذاران از وضعیت تولید، فروش و قیمت صنعت قرار دهد.

شاخص تولید صنعتی
شاخص تولید صنعتی که به روزترین شاخصی است که از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد منتشر می شود، در بررسی وضعیت اقتصاد کشور از اهمیت بالای برخوردار است. دسترسی به شاخص های تولید ماهیانه به دلیل ارتباط شدید تغییرات سطح تولید صنعت و سیکل‌های اقتصادی، تعیین یا پیش بینی نقاط چرخش سیکل‌های تجاری بسیار مورد اهمیت است.
در بخش پایانی این گزارش با عنوان جمع‌بندی می خوانیم: نکته مهم در گزارش های منتشره ازسوی بانک مرکزی و مرکز آمار، عدم انتشار شاخص فروش بخش صنعت است. از طرفی، مهمترین ضعف این آمارها وقفه سه ماهه در انتشار داده ها) شاخص تولید بانک مرکزی و مرکز آمار و شاخص قیمت مرکز آمار (و بعضا متوقف شدن انتشار آنها (شاخص قیمت ماهیانه بانک مرکزی) و نداشتن تواتر ماهیانه است.

محاسبه شاخص تولید صنعتی
با استفاده از این شاخص می‌توان وضعیت صنعت در آینده را پیش بینی کرد و همچنین انتشار آن می‌تواند در پژوهش‌های دانشگاهی، سازمان بورس و صنایع وابسته به صنعت مورد استفاده قرار گیرد. برای محاسبه شاخص مذکور از گزارش‌های ماهیانه شرکت های بورسی استفاده می شود. شرکت‌های بورسی براساس استانداردها و توصیه های ذکر شده در تهیه شاخص تولید صنعتی در حال حاضر برحسب ۴ISIC Rev به ۳۶ صنعت تفکیک شده اند.
شایان ذکر است، براساس دستورالعمل جدید نحوه افشای اطلاعات ازسوی ناشران بورسی و فرابورسی، شرکت‌های تولیدی گزارش ماهیانه فعالیت خود را که شامل عملکرد تولید و فروش به تفکیک اقلام محصولات می‌شود با وقفه پنج روز کاری از انتهای ماه منتشر می‌کنند.
در مباحث مربوط به روش محاسبه، وزندهی، ارتباط دهی و تغییر سال پایه، از شیوه وزن دهی ثابت استفاده می شود. سال پایه در نظر گرفته شده در محاسبه این شاخص، سال ۱۳۹۵ است که با سال پایه در نظر گرفته شده سایر مراجع آماری یکسان است. درنهایت جهت محاسبه شاخص هر صنعت، شاخص تولید، فروش و قیمت برحسب معیار پاشه و لاسپیرز محاسبه می شود و شاخص فیشر از میانگین هندسی دو شاخص لاسپیرز و پاشه محاسبه می شود. شاخص کل، از ضرب شاخص تولید، فروش و قیمت هر صنعت در ضریب اهمیت آن صنعت (ارزش افزوده ناخالص در سال پایه یا سال مورد نظر) به دست می‌آید.

مزایای شاخص تولید صنعتی
با توجه به بررسی های انجام شده و تطبیق دادن شاخص تولید فعالیت های صنعتی بورسی مرکز پژوهش‌ها با شاخص تولید صنعتی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران که به صورت فصلی منتشر می‌شود، مشخص شده است که این شاخص در بسیاری از دوره‌ها تطابق بسیار بالایی با آمارهای رسمی دارد و در بیشتر دوره ها جهت تغییرات نیز یکسان است. درنتیجه از مزایای این شاخص می‌توان به: ۱. تطابق قابل قبول با آمارهای رسمی، ۲. قابلیت بهروز کردن ماهیانه شاخص و تهیه آن دو هفته بعد از اتمام ماه، ۳. قابلیت تحلیل های عمیقتر روی زیر اجزای بخش تولید و تحلیل چرایی تغییرات (با توجه به اینکه این شاخص به اطلاعات غنی مالی و اقتصادی شرکت‌های بورسی متصل است) اشاره کرد. این موارد باعث می‌شود که این شاخص را به عنوان راهنمایی برای سیاستگذار یا تصمیم‌گیر اقتصادی قلمداد کنیم.
اهمیت این شاخص برای اقتصاد ایران که تحولات اقتصادی و سیاسی بسیاری دارد بیشتر خواهد بود؛ به خصوص از این جهت که بازخورد شوک‌های وارده به اقتصاد ایران و واکنش‌های سیاستگذاران باید در تواتر کمتر از فصل مورد رصد قرار گیرد، ولی آمار رسمی بخش حقیقی به طور فصلی و با تأخیر ارائه می‌شود.
محاسبه شاخص تولید، فروش و قیمت صنعت براساس شرکت های صنعتی بورسی و ایجاد سری زمانی این شاخص‌ها به صورت ماهیانه گام اولیه در تحلیل وضعیت صنعت است، در گام های بعدی می توان با استفاده از سری زمانی موجود برآوردی از وضعیت صنعت در آینده نیز ارائه داد؛ همچنین با توجه به زیرساخت روش محاسبه شاخص، در صورت نیاز وضعیت هر صنعت در زیربخش های اصلی می تواند مورد بررسی قرار گیرد و تحلیله ای دقیقتری از وضعیت صنعت ارائه شود.