به گزارش بیداربورس براساس آمارها نقدینگی از مرز ۴۵۰۰ هزار میلیارد تومان گذشته البته که برخی کارشناسان اعتقاد دارند آمار واقعی اعدادی بیش از این را نشان میدهد اما همین حجم نقدینگی هم حدود ۴۰ درصد نسبت به سال گذشته رشد کرده که برای شکستن کمر اقتصاد کافی به نظر میرسد.

رئیس بانک مرکزی دلیل رشد نقدینگی را استقراض دولت از بانک مرکزی در پی کسری بودجه میداند. این در حالی است که محسن رضایی معاون اقتصادی دولت سیزدهم در روزهای نخست وعده داد که مشکل کسری بودجه ۱۴۰۱ بدون استقراض از بانک مرکزی حل خواهد شد.

استقراض ۵۵ هزار میلیاردی دولت در سال ۱۴۰۰

علی صالح آبادی

یکی از ریشه‌های خلق نقدینگی از محل پایه پولی، افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی است. چون بانک مرکزی بانک‌دار دولت است و وقتی ارزهای خارجی به ریال تبدیل می‌شود پایه پولی را افزایش می‌دهد. از ابتدای امسال ۵۵ هزار میلیارد تومان دولت از بانک مرکزی استقراض کرده و در این راستا میزان پایه پولی تاکنون ۵۶۰ هزار میلیارد تومان است که ۵۳۰ هزار میلیارد آن به خالص دارایی‌های بانک مرکزی مربوط است.

بانک مرکزی، قلک دولت‌ها

پیمان مولوی

بانک مرکزی به قلک دولت ها تبدیل شده است. افزایش پایه پولی در سه سال گذشته رکورد زده و بانک مرکزی به عنوان به قلک دولت‌ها تبدیل شده و دائم از منابع بانک ها و سپرده ها، برای خرید اوراق اقدام کرده است. این امر زمانی اصلاح خواهد شد که بانک مرکزی سیاست‌های پولی خود را به گونه‌ای برنامه ریزی کند که به مرور شاهد افزایش پایه پولی در اقتصاد نباشیم. گواه استقراض یا عدم استقراض دولت از بانک مرکزی، آمارهای سه ماهه دوم سال است که براساس آمارهای شهریورماه، هم بدهی دولت به بانک مرکزی و هم بدهی دولت به بانک ها اضافه شده است.

انواع روش‌های استقراض از بانک مرکزی

 راه اول، استقراض مستقیم از بانک مرکزی: روش نخست استقراض مستقیم از منابع بانک مرکزی بود، در این روش که عمدتا در دهه ۸۰ به کار گرفته شد، میزان بدهی دولت به بانک مرکزی افزایش یافت. در نتیجه عامل مسلط برای افزایش پایه پولی، خالص بدهی دولت به بانک مرکزی بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۸۱، عامل اصلی رشد پایه پولی، افزایش خالص بدهی‌های دولت بوده است. در این روش اگر دولت نتواند کسری بودجه خود را از طریق افزایش مالیات یا انتشار اوراق قرضه دولتی، (استقراض از بخش خصوصی) تامین مالی کند، اقدام به روش انتشار پول (استقراض از بانک مرکزی) می‌کند. در این حالت حساب بدهی دولت به بانک مرکزی در ترازنامه بانک مرکزی افزایش و در نتیجه پایه پولی و عرضه پول افزوده می‌شود. افزایش عرضه پول در این روش جهت اجرای سیاست‌های مالی و بودجه‌ای بوده است. پس از استقراض‌های قابل توجه در دهه ۷۰ این گزینه در جریان برنامه سوم توسعه ممنوع شد، تا دولت به فکر راه دیگری را جبران کسری دولت، پیدا کند.

راه دوم، استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی: روش دومی که دولت برای جبران کسری بودجه در دستور کار قرار داد، بدهی غیرمستقیم از بانک مرکزی بود. در واقع پس از ممنوع کردن دولت از قرض گرفتن از بانک مرکزی، دولت سعی می‌کرد که تکالیف بودجه را از منابع بانک‌ها تامین کند و در نهایت بانک‌ها نیز با کمبود منابع روبرو می‌شدند. در نهایت، این موضوع باعث می‌شود که بانک‌ها از بانک مرکزی استقراض کنند و در واقع میزان اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی افزایش پیدا می‌کند. این روند، در واقع همان روش اول است، با این تفاوت که تنها یک رابطی میان دولت و بانک مرکزی به نام بانک‌ها باقی مانده است. در سال‌های بین ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ این عامل دلیل افزایش پایه پولی در کشور بوده است. این روند تقریبا در دو سال اخیر تعدیل شده است. به خصوص اینکه بانک مرکزی، دولت و بانک‌ها در یک توافق حسابداری تصمیم گرفتند که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را به بدهی دولت به بانک مرکزی منتقل کرده و نقش بانک‌ها را این روند کم رنگ کنند.

راه سوم، استقراض از صندوق توسعه ملی: اما پس از مسدود شدن دو راه نخست، حال دولت به دنبال یک راهکار سوم است که بخشی از آن در صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی نیز منتشر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سه ماه نخست سال جاری رشد پایه پولی به رقم ۷/ ۳۹ درصد رسیده است. بر اساس آمارها تنها دلیل افزایش پایه پولی در سه ماه نخست سال جاری، افزایش ذخایر خارجی بانک‌ها بوده است. این عامل باعث افزایش ۵/ ۴۹ واحد درصدی پایه پولی بوده است. به بیان دیگر، رشد افزایش ذخایر خارجی سهمی بیشتر از رشد خود پایه پولی داشته است. در مقابل سهم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی منفی ۷/ ۷ درصد و سهم سایر اقلام بانک مرکزی نیز منفی ۳/ ۱ درصد بوده است.

بررسی استقراض دولت از بانک مرکزی در ۱۰ سال گذشته

نکته: گفتنی است که تا سال ۱۳۹۰ تنها دو سال تورم بالای ۳۰ درصد داشتیم اما از سال ۱۳۹۰ به بعد اغلب نرخ تورم بالاتر از ۳۰ درصد بوده که این ارقام از نتایج افزایش هرساله استقراض دولت از بانک مرکزی است.

معایب استقراض دولت از بانک مرکزی

· رشد پایه پولی

· رشد حجم نقدینگی

· ایجاد تورم

· خلق پول ۶ الی ۷ برابری

رشد ۴۰ درصدی نقدینگی در یک سال

بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، نقدینگی در پایان دی ماه به بیش از ۴۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۳۹.۸ درصدی و نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ معادل ۲۹.۵ درصدی داشته است. همچنین نرخ رشد نقدینگی در دوازده ماهه منتهی به دی ماه ۱۴۰۰ به ۳۹.۸ درصد رسید که ۲.۶ واحد درصد از آن مربوط به افزایش پوشش آماری مذکور بوده است. به عبارت دیگر در صورت عدم لحاظ پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان دی‌ماه ۱۴۰۰ نسبت به پایان سال ۱۳۹۹ معادل ۲۷.۱ درصد و در دوازده ماهه منتهی به دی‌ماه ۱۴۰۰ معادل ۳۷.۲ درصد می بود.

صعود ۴۲درصدی پایه پولی

پایه پولی نیز در اولین ماه فصل زمستان برابر با ۵۶۷.۹ هزار میلیارد تومان رسیده که نشان می دهد رشد پایه پولی در دوازده ماهه منتهی به دی ماه برابر با ۴۲.۱ درصد بوده است. همچنین پایه پولی در پایان دی ‌ماه ۱۴۰۰ نسبت به پایان سال ۱۳۹۹، رشدی معادل ۲۳.۸ درصد داشته است.