به گزارش بیداربورس، بورس کالای ایران امروز شنبه ۱۷ اردیبهشت میزبان معامله ۵۵۰ هزار تن وکیوم باتوم پالایش نفت اصفهان در قالب ۱۰ قرارداد کشف پریمیوم بود.

عرضه های امروز وکیوم باتوم پالایش نفت اصفهان که در قالب ۱۰ قرارداد کشف پریمیوم در حجم های ۲۰ و ۹۰ هزار تنی صورت گرفته بود با تقاضای یک میلیون و ۱۵۰ هزار تنی خریداران همراه شد.

براساس آمارهای معاملاتی امروز شنبه ۱۷ اردیبهشت، ۵ قرارداد ۲۰ هزار تنی و ۵ قرارداد ۹۰ هزار تنی کشف پریمیوم وکیوم باتوم جمعا معادل ۵۵۰ هزار تن محصول عرضه شد و با توجه به تقاضای ثبت شده یک میلیون و ۱۵۰ هزار تنی، از اردیبهشت تا شهریور ۱۴۰۱ برای هر ماه ۲ قرارداد (یکی ۲۰ هزار تنی و دیگری ۹۰ هزار تنی) در نظر گرفته شد؛ نکته حائز اهمیت در خصوص این معاملات حجم مطلوب ثبت شده در طرف تقاضای مصرف کنندگان بود.

به این ترتیب در اردیبهشت؛ ۱۱۰ هزار تن، در خرداد؛ ۱۱۰ هزار تن، در تیر؛ ۱۱۰ هزار تن، در مرداد؛ ۱۱۰ هزار تن و در شهریور نیز ۱۱۰ هزار تن وکیوم باتوم مورد معامله قرار گرفت.

تاریخ معامله نهایی این قراردادها از ۲۴ اردیبهشت آغاز و تا ۲۲ شهریور امسال ادامه دارد. همچنین تاریخ تحویل نخستین قرارداد کشف پریمیوم محصول مذکور، ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام شده و تحویل در سایر قراردادها به ترتیب تا ۳۱ شهریور امسال ادامه می یابد.

نوع تسویه معاملات در این قراردادها به دو صورت نقدی و اعتباری بوده و مهلت تسویه کشف پریمیوم ۳ روز کاری بعد از معامله نهایی اعلام شده و فرمول محاسبه قیمت پایانی، قیمت مبنا که ۹۵ درصد میانگین موزون وکیوم باتوم کل ۲ هفته قبل معاملات نهایی به اضافه پریمیوم خواهد بود.

کل معاملات پریمیوم در سال ۱۴۰۰ در بورس کالا، معامله نزدیک ۲۳۷ هزار تن محصول به ارزش ۳ هزار و ۲۳۹ همت (هزار میلیارد تومان) بود که ۲۱۵ هزار تن آن به ارزش ۲ هزار و ۹۵۷ همت مربوط به شمش بلوم بود. البته برای تختال هم معاملات کشف پریمیوم درنظر گرفته شد که در سال ۱۴۰۰ معامله ای برای آن صورت نگرفت.

*کشف پریمیوم به چه معناست؟

کشف پریمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی بورس کالای ایران معامله می‌شود و به موجب آن، طرف‌های متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را براساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه التفاوت توافق شده) معامله کنند.

خریدار بخشی از بهای معامله را در زمان توافق به فروشنده پرداخت کرده و تسویه مابقی وجه متعاقباً و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص میشود.

سازوکار این قرارداد به گونه‌ای است که در ابتدای انجام توافق، طرف های معامله باید قسمتی از ارزش حدودی معامله را نزد اتاق پایاپای به عنوان وجه الضمان تودیع کنند.

در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ می‌ﺷﻮد و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﻮرس کالا اﻋﻼم می‌شود.

به این ترتیب، ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ زمانی بین طرف های معامله منعقد می‌شود ﻛﻪ در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم، ﻃﺮف های معامله ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ بورس کالا شده‌اند. اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ، ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻮرس کالا ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮارداد ﻧﻘﺪ، نسیه ﻳﺎ ﺳﻠﻒ ﻣﻨﻌﻘﺪ می شود.

ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ در این قراردادها از فرمول توافق شده بین طرفین و پریمیوم کشف شده در تالار قابل محاسبه است.

*فرآیند قرارداد کشف پریمیوم

برای روشن شدن فرآیند معاملات قرارداد کشف پریمیوم فرض کنید که شخصی نیازمند کالای مشخصی در آینده باشد و شخص دیگری نیز توانایی تامین این کالا را برای آینده داشته باشد. این دو شخص می‌توانند وارد معامله شده و کالا را برای آینده مورد معامله قرار دهند؛ ولی مهم‌ترین نکته در مورد این معامله بحث قیمت مبادله کالا در آینده و در زمان تحویل و فرمول قیمت مبنا برای تسویه ثمن معامله است.

طرف‌های معامله برای حل اختلاف نظرهای احتمالی می‌توانند قیمت کشف شده در یک بازار قابل قبول دیگر یا قیمت که توسط یک مرجع مشخص معرفی می‌شود را به عنوان قیمت مبنا انتخاب کرده و توافق کنند قیمت نهایی (قیمت مبادله) برابر قیمتی با مابه التفاوت مشخص نسبت به قیمت مبنا باشد که واژه پریمیوم در حقیقت همین مابه التفاوت ذکر شده است و برای کشف شفاف آن، باید عرضه و تقاضا در قالب بازاری شفاف مثل بورس کالا به رقابت بپردازند.

به عنوان نمونه در عرضه مذکور وکیوم باتوم تولیدی مجتمع پالایش نفت اصفهان، خریدار و فروشنده متعهد به مبادله کالا در آینده براساس نرخ مرجع قیمتی تعیین شده (در این معامله انجمن صنفی صنعت پالایش و نفت) به علاوه پریمیوم کشف شده هستند.

در روز عرضه، نرخ پایه پریمیوم در فرمول قیمت مبنا صفر در نظر گرفته می شود؛ خریدار و فروشنده با رقابت می توانند این نرخ پایه را روی تابلوی معاملات نیز ثابت نگه داشته و صفر لحاظ کنند و یا می توانند آن را افزایش و یا حتی کاهش دهند.

اما در زمان سررسید قرارداد نیز قیمت وکیوم باتوم اعلامی از سوی نهاد مرجع در ضرایب مندرج در اطلاعیه عرضه ضرب می شود و حاصل آن با مبلغ پریمیوم کشف شده در روز عرضه جمع شده و قیمت نهایی معامله را مشخص می کند.

به این ترتیب، در روز عرضه و در فرآیند کشف پریمیوم نه کالایی تحویل می شود و نه ثمن معامله پرداخت می شود؛ بلکه خریدار و فروشنده با ارایه وجه تضمین های لازم تنها متعهد به انجام معامله در روز سررسید شده اند.

*مزایای قرارداد کشف پریمیوم

مزیت اصلی این گونه قراردادها نسبت به سایر قراردادها در آن است که در قرارداد کشف پریمیوم خریدار از رسیدن کالا و تامین به موقع اطمینان خاطر دارد.

حال آنکه در قراردادی مثل سلف خریدار باید از وضعیت مالی خوبی برخوردار باشد که جنس موردنظر را پیش‌خرید کند؛ به این ترتیب بسیاری از خریداران، سرمایه مورد نیاز را برای تامین مواد اولیه مصرفی خود در اختیار ندارند، اما برای حفظ تولید آتی خود نیازمند تضمین هستند که این ضمانت به کمک قرارداد کشف پریمیوم امکان پذیر است.

ضمن اینکه فروشنده نیز این اطمینان را پیدا می‌کند که کالای تولیدی خود را در تاریخ سررسید می‌فروشد.

با معاملات کشف پریمیوم در بورس کالای ایران، هم تولیدکننده و هم خریدار اطمینان پیدا می کنند که در هر فصل، در زمینه تولید محصول و خرید مواد اولیه موردنیاز خود در بازار مشکلی نخواهند داشت و این اتفاق به طور مستقیم تولید کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

معاملات قراردادهای کشف پریمیوم که از نوع قراردادهای بلندمدت به شمار می رود، برای نخستین بار در بورس کالای ایران روی محصول وکیوم باتوم تولیدی مجتمع پالایش نفت اصفهان که امروز نیز عرضه دیگری در بورس داشت، کلید خورد.