به گزارش بیداربورس، سازمان بورس و اوراق بهادار اخیرا از همه فعالان بازار سرمایه دعوت کرده تا نسبت به ارسال گزارش‌های حرفه‌ای در خصوص "ناهنجاری‌های عمده" که "موثق و قابل‌اثبات" ‌باشند، یا اصطلاحاً سوت زنی، اقدام کنند. سامانه دیده‌بان سلامت بازار سرمایه  نیز به همین منظور راه‌اندازی شده است.

حمید اسدی حقوقدان بازار سرمایه در خصوص تأثیر راه‌اندازی سامانه دیده‌بان بازارسرمایه و فعالیت سوت‌زنان در این بازار بیان کرد: سوت زنی یا (whistleblower) در تمام نهادهای رگلاتور بازارسرمایه در کشورهای مختلف دنیا ازجمله بازارسرمایه آمریکا، یک امر بدیهی و بسیار مهم بوده و لذا سوت زنی در تمام بازارهای سرمایه دنیا در حال اجراست اما؛ مدل‌ها و روش‌های متفاوتی دارند.

وی اضافه کرد: کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا، سوت زنی را در قالب (whistleblower) در سایت خود گنجانده و حتی برای کسانی که سوت زنی را گزارش دهند پاداشی هم در نظر گرفته‌شده است.

این حقوقدان بازارسرمایه افزود: در قانون بازار اوراق بهادار کشور ما، به سوت زنی اشاره‌ای نشده و برای آن مقرراتی وضع نشده است؛ اما سازمان بورس اوراق بهادار، سال گذشته اداره‌ای را با عنوان اداره "دیده‌بان سلامت بازار سرمایه"، راه‌اندازی کرد که هدف این اداره، دریافت گزارش ناهنجاری‌های بازار سرمایه و برخورد با آن بود.

جرم و ناهنجاری را چگونه تعریف کنیم

وی افزود: در اینجا لازم است تعریفی از جرم، تخلف و ناهنجاری ارائه کنم؛ "جرم" درجایی صورت گرفته که فردی، عنوان مجرمانه‌ای همچون دست‌کاری در بازار، معامله بر اساس اطلاعات نهانی، عدم افشای اطلاعات و... انجام دهد که قانون‌گذار برای آن مجازات کیفری شامل حبس و جزای نقدی تعیین کرده است.

اسدی تصریح کرد: جرم، مجازات کیفری دارد که فقط قاضی مجاز به صدور حکم این مجازات است و "تخلف" اما به معنای نقض ساختارهای سازمانی (در اینجا منظور ما سازمان بورس نیست)، در هر مرجع اداری اعم از یک وزارتخانه یا سازمان بورس و یا حتی یک شرکت خصوصی است؛ برای مثال هنگامی‌که یک کارگزاری، به یک مشتری اعتبار فراتر از حد مجاز می‌دهد یا هنگامی‌که یک ناشر، دستورالعمل انضباطی ناشران را نقض می‌کند، تخلف صورت گرفته است.

وی گفت: تخلف راسا توسط خود سازمان بورس مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و در واقع رسیدگی به تخلفات بازار سرمایه، در صلاحیت سازمان بورس بوده که به آن رسیدگی و با تخلفات برخورد می‌کند.

اسدی همچنین با تعریف ناهنجاری، اظهارکرد: ناهنجاری حالتی از اتفاقات و پدیده‌هاست که به مرحله جرم و تخلف نرسیده و برای مثال خانواده را در نظر بگیرید که فرزند پسر آن‌ها دخانیات مصرف می‌کند و با تعدادی قاچاقچی در ارتباط است. اگر فردی به خانواده این پسر، هشدار دهد که فرزند آن‌ها علاوه بر استعمال دخانیات با تعدادی قاچاقچی دوستی دارد، جرم یا تخلفی صورت نگرفته است. سیگار کشیدن یا دوستی با قاچاقچیان به‌خودی‌خود، نه جرم است و نه تخلف! اما این پسر در شرف ورود به یک تله مجرمانه با عنوان اعتیاد و قاچاق مواد مخدر قرارگرفته است.

این حقوقداد بازارسرمایه افزود: وقتی صحبت از گزارش ناهنجاری‌ها می‌شود و اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه، زیرمجموعه معاونت نظارت بر ناشران و بورس‌ها قرار می‌گیرد، به این دلیل است که اصل ناهنجاری در بازار سرمایه، باید در مدیریت نظارت بر بازار موردبررسی و رصد قرار بگیرد. لذا اگر فردی اعم از سهامداران، مدیران شرکت‌ها، نهادهای مالی یا هر فردی که به نحوی با این بازار در ارتباط است، احساس کند در بخشی از بازار، ناهنجاری صورت گرفته؛ ولو اینکه هنوز هیچ‌گونه دست‌کاری اتفاق نیفتاده باشد، امکان هشدار به ناظران از طریق دیده‌بان بازار سرمایه را دارد. "سوت زنی" یعنی افراد قبل از وقوع تخلف یا جرمی، سوت بزنند تا ناظران بازار مراقب باشند که تخلف یا جرمی اتفاق نیفتد.

این حقوقدان بازار سرمایه تصریح کرد: سوت زنی در تمام دنیا، بهترین روش برای جلوگیری از وقوع جرم است. سوت زنی درجایی انجام می‌شود که هنوز جرم و تخلفی اتفاق نیفتاده و فعالان بازار سرمایه هشدار می‌دهند که ممکن است در این بخش یا نماد، جرم یا تخلفی رخ دهد! البته یکی از نقاط قوت طرح سوزنی سازمان بورس و اوراق بهادار هم این است که ارائه مشخصات فرد گزارش دهنده یا سوت‌زنان، الزامی نیست که این مورد از اقدامات بسیار خوب سازمان بورس بوده است.